Psikosomatik, zihinsel veya duygusal durumların fiziksel semptomlarla ifade edilmesi halidir. Bu görüşe göre temel olarak bedensel hastalıkların ortaya çıkmasında zihinsel durumların rolü bulunur. Psikosomatik hastalıklar ise psikolojik kaynaklı sağlık sorunlarıdır. Beden-zihin arasındaki ikili düşünce ön plana çıkar.
Psikosomatik hastalıklar astım, mide-bağırsak ülserleri, romatoid artrit gibi sağlık sorunlarını kapsar. Bu tür sağlık sorunlarında çeşitli semptomlar ortaya çıkar. Bulantı-kusma, yutma güçlüğü, karın ağrıları, körlük, sağırlık ve unutkanlık; görülen semptomlardan bazılarıdır. Hastalıkların tanısının doğru bir şekilde konulabilmesi için uygun tanı yöntemlerinin tercih edilmesi, ardından doğru tedavi uygulamalarının gerçekleştirilmesi gerekir.
Psikosomatik Ne Demek?
Psikosomatik Yunanca bir kelime olup “psykhe” (ruh/zihin) ile “soma” (beden) kelimelerinin bir araya gelmesinden meydana gelir. Duygusal veya zihinsel durumların fiziksel semptomlarla ifade bulması olarak tanımlanan psikosomatik, psikiyatride tanı kriterlerini içeren DSM-IV başvuru kitabında da yer alır. DSM-IV’te psikosomatik şu şekilde tanımlanır:
“Belli bir süre içinde ortaya çıkan, tedavi arayışları devam eden, sosyal veya mesleki hayatın bozulmasıyla sonuçlanan birden fazla bedensel yakınsamanın bir arada olmasıdır.”
Hastalık tanısı konulabilmesi için çeşitli kriterlerin bir arada bulunması ve semptomların belirlenen minimum sayıyı geçmesi gerekir. Tanı konulması adına bir arada olması gereken kriterler aşağıdaki gibidir:
- Bir cinsel fonksiyon veya genital sistem semptomu (Erkekte iktidarsızlık, adet düzensizliği, kadında ve erkekte cinsel isteksizlik)
- Minimum dört ayrı ağrı (karın ağrısı, baş ağrısı, sırt ağrısı, kollarda bacaklarda ağrı)
- Bir nörolojik semptom (Bölgesel felç veya güç azalması, denge bozukluğu, sağırlık, çift görme, bilinç yitimi)
- İki sindirim şikayeti (Gebelik dışında kusma, bulantı, ishal, şişkinlik, yiyeceklerin dokunması)
- Tıbbi muayene, görüntüleme yöntemleri ve laboratuvar incelemeleri sonucunda saptanan şikayetleri açıklayan organik bir bozukluğun olmaması
- Psikiyatrik incelemeye güvensiz ve şüpheci bir yaklaşım benimsenmesi
- Stres
- Kişinin uyuşturucu, alkol veya başka bir madde bağımlısı olmaması
Bu tür kriterlerin belirlenen sayıda olması gerekir. Kayıplar ve ayrılıklar, psikosomatik hastalıkların oluşmasında temel tetikleyicilerdir.
Psikosomatik Ağrı Nedir?
Psikosomatik ağrı, tıbbi literatürde açıklaması olmayan fakat fiziksel olarak hissedilen ağrılardır. Sırt ağrısı, baş ağrısı, bacak ağrısı gibi vücudun farklı bölgelerinde görülen ağrıların hissedilmesi olanaklıdır. Görülen ağrıların kaynağını bulmak adına yapılan tetkikler sonucunda, ağrıların ardında yatan herhangi bir fiziksel problem tespit edilmeyebilir. Bu durumda, kaynağı psikolojik durumlar olan ağrıların yaşandığını söylemek olasıdır.
Genellikle temelinde stresin yattığı bu tür ağrılar şu şekilde sıralanabilir:
Baş ağrısı / migren: İş hayatında ya da özel hayatta yaşanan stres baş ağrısına neden olabilir. Stres durumunda kaslar gerilir. Bu durumda baş ağrısı ortaya çıkar.
Karın ağrısı: Üzüntü, stres ve sıkıntı gibi duyguların sonucunda karın ağrısı meydana gelir. Özellikle bu duygu halleri mide ve bağırsakların olumsuz bir şekilde etkilenmesine neden olur.
Regl ağrıları: Kadınlardan bazıları regl dönemlerinde, “regl ağrıları” olarak tanımlanan ve şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterebilen ağrılarla karşılaşabilir. Fakat bu ağrıların son birkaç ayda artması, üzüntü ve yaşanan gerginliğin bir yansıması olabilir.
Kol ve bacak ağrıları: Gerginlik ya da yaşanan stres, bazı durumlarda kasların sıkılmasına neden olur. Kasları sıkmak, kol ve bacakta ağrı oluşumuna sebebiyet verebilir.
Boyun ve omuz ağrıları: Psikolojik olarak inişli çıkışlı bir dönemde boyun ve omuz ağrıları ortaya çıkabilir ya da bu tür ağrıların şiddeti artabilir.
Bu tür ağrılar genellikle gündelik yaşantı içinde kişinin kendisini rahat hissetmemesine neden olur. Bu nedenle ağrıların süreklilik kazanması durumunda uzman psikiyatr desteği alınması oldukça önemlidir.
Psikosomatik Bozukluk Nedir?
Psikosomatik bozukluk, psikolojik durumların neden olduğu fiziksel belirtilerdir. Türkçe karşılığı “bedensel belirti bozukluğu” olarak da bilinen bu tür bozukluklarda tıbbi açıklama bulunmamakla birlikte kişi fiziksel semptomlar gözlemler. Vücudun farklı bölümlerini etkileyen bedensel belirti bozuklukları, kişinin gündelik yaşantısını olumsuz etkiler.
Psikosomatik Bozukluk Belirtileri?
Psikosomatik bozuklukta çeşitli semptomlar ortaya çıkar. Genel olarak psikosomatik bozukluk belirtileri aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Kadınlarda adet bozuklukları
- Yutma güçlüğü
- Felçler
- Ses kısılması
- Göğüs ağrısı
- Unutkanlık
- Kollarda ve bacaklarda ağrı
- Nefes darlığı
- Körlük
- Sağırlık
- Cinsel isteksizlik veya cinsel birleşme sırasında ağrı hissedilmesi
- Gebelik sırasında aşırı kusma
- Karın şişmesi
- Kalp çarpıntısı
- Egzama ve sedefin alevlenmesi
Bu tür belirtiler, en sık görülen semptomlar arasında yer alır. Bazı travmatik olaylar sonrasında saçlarda beyazlık ortaya çıkabilir. Bu durum, bedensel belirti bozukluğunun en iyi örneklerindendir.
Psikosomatik Hastalık Nedir?
Psikosomatik hastalık, fiziksel semptomlarla kendisini gösteren fakat temelinde psikolojik durumların yattığı hastalık türüdür. Kişi, fiziksel olarak çeşitli semptomlarla karşı karşıya kalır. Hastalığın teşhisi için yapılan testler ve uygulamalar sonucunda herhangi bir fiziksel hastalık teşhisi konulmaz. Bu tür durumda kalan kişiler gerçek ağrılar yaşar. Özellikle kişinin duygusal olarak zorlandığı dönemde semptomlar çok daha şiddetli bir şekilde görülür.
Psikosomatik Hastalıkların Nedenleri Nelerdir?
Bedensel belirti bozukluklarının temelinde psikolojik durumlar yer alır. Bu tür hastalıkların nedenleri şu şekilde özetlenebilir: duygusal bastırma, kronik stres, depresyon ve anksiyete, travmatik yaşantılar, aile ve sosyal çevrenin etkileri, bireyin kişilik özellikleri ve biyolojik yatkınlık.
Bedensel belirti bozukluklarına neden olabilen faktörler, kişinin fiziksel olarak semptomlar görmesine sebebiyet verir. Özellikle psikosomatik hastalıkları düşündürebilecek semptomların görülmesi halinde doktor kontrolüne gidilmeli ve durum hafife alınmamalıdır.
Psikosomatik Hastalıklara Örnek Nelerdir?
Bedensel belirti bozuklukları kapsamına girebilecek pek çok hastalık mevcuttur. Bu sınıfa dahil olabilecek hastalıklar genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
- Ülseratif kolit
- Mide-bağırsak ülserleri
- Kaşıntı, uyuşma ve karıncalanma gibi çeşitli problemler
- Tansiyon yükselmesi ya da düşmesi
- Romatoid artrit
- Nörodermetit
- Şişkinlik, hazımsızlık, ishal gibi sindirim sistemini etkileyen hastalıklar
Psikosomatik hastalıklar çoğunlukla kas-iskelet sistemleri, duyu organları, endokrin sistem, dolaşım sistemi gibi farklı türdeki sistemleriyle ilgili olabilir.
Psikosomatik Hastalıklar Nasıl Tedavi Edilir?
Psikosomatik hastalıkların tedavisinde temel olarak hastanın kendisini çok daha iyi hissetmesi sağlanır. Bu noktada hastalıkların ardında yatan tetikleyicilerin belirlenmesi ve bu tetikleyicilerin giderilmesi son derece önemlidir. Psikosomatik bozukluk ve hastalık tedavisinde tıbbi tedavi yaklaşımları ve psikoterapötik uygulamalar bir arada kullanılır. Grupla davranış terapisi, gevşeme yöntemleri ve psikoterapi; sıklıkla kullanılan psikoterapötik uygulamalar arasında yer alır.
Psikosomatik Terapi
Psikosomatik terapi, esasen fiziksel ve ruhsal sağlık arasındaki ilişkiye odaklanan bir terapi türüdür. Fiziksel semptomların ne anlam ifade ettiğini anlamak, beden ve ruhu bir arada ele almak, kişinin kendini tanımasına odaklanmak; bu tür terapilerin temel özellikleri arasında yer alır. Psikosomatik hastalıklar nasıl tedavi edilir sorusu kapsamında psikosomatik terapilerin son derece önemli bir yere sahip olduğunu belirtmek mümkündür.
Sıkça Sorulan Sorular
Psikosomatik tepki nedir?
Zihinsel veya duygusal bir uyaranın neden olduğu fiziksel reaksiyonlardır. Stres altında kişinin kalp atış hızı artar. Öte yandan midede gerginlik hissi ortaya çıkabilir. Bu tür reaksiyonların tamamı psikosomatik tepkiye örnek olarak verilebilir.
Psikosomatik stres nedir?
Duygusal stresin bedensel belirtilerle kendisini göstermesi halidir. Ortaya çıkan stresin kaynağı psikolojiktir. Fakat kişi fiziksel semptomları gözlemler.
Migren psikosomatik ağrı mıdır?
Özellikle stresli durumlarda ortaya çıkan migren bedensel belirti bozuklukları arasında yer alır.
